Wedi'i leoli ychydig oddi ar Lwybr Arfordirol Ynys Môn ger Cemlyn, heb fynediad uniongyrchol i'r ffordd, saif eglwys ganoloesol gynnar Sant Rhwydrys mewn 'llan' crwn (neu gae), sy'n arwydd bod yr Eglwys wedi ei sefydlu yn gynnar iawn. Dywedir bod Sant Rhwydrys yn fab i'r Brenin Rodrem o Connaught yn Iwerddon, gan gyrraedd tua 570AD i adeiladu ei eglwys yma ar bentir sy'n wynebu ei famwlad. Ymhell o unrhyw bentref, mae'r eglwys wedi gwasanaethu ffermydd gwasgaredig yr ardal anghysbell hon ers amser maith ac mae bellach yn denu cerddwyr a phererinion o bob rhan o'r DU.

 

Rhestredig Gradd II *, mae'r adeilad presennol i raddau helaeth yn dyddio o'r 12fed a'r 13eg ganrif (gan gynnwys, yn anarferol, to wedi'i gynnal ar bren to crwm - crwm), ac oriel brin o'r 18fed ganrif yn y pen gorllewinol. Nid yw'r eglwys byth wedi'i chloi ac mae'r drws crwn o'r 12fed ganrif yn arwain heibio'r ffont yr un mor hynafol i mewn i adeilad sydd wedi'i ddodrefnu'n syml ond sy'n llawn awyrgylch. Mae'n un o dair eglwys fach sydd wedi'u dynodi'n 'betysau' neu'n 'dai gweddi' yn Ardal Weinyddiaeth Bro Padrig.

 

Mae mynwent yr eglwys wedi'i hamgylchynu gan wal gerrig garw, sy'n cynnwys giat lych (a restrir hefyd) a dim ond swn y tonnau ar y lan y tu hwnt i'r clogwyni isel sy'n torri'r distawrwydd. Ymhlith y beddau yn y lle heddychlon hwn mae rhai meistr llong o Norwy a foddwyd ger Cemlyn, a Swyddog Peilot ifanc yr RAF.

 

Mae'r wybodaeth hon hefyd yn ymddangos ar safe we Explore Churches, gwefan yr Ymddiriedolaeth Eglwysi Genedlaethol .